یکی از اهداف اصلی ساتوشی ناکاموتو از ایجاد بیت‌کوین حذف واسطه‌ای به نام بانک بود. اما بانک‌ها می‌خواهند با همان ایده رمزارزهای خودشان را منتشر کنند.
از طلوع بیت‌کوین در آسمان فناوری تقریباً ۹ سال گذشته است. از همان ابتدا همه انتظار داشتند این ارز دیجیتال بتواند تمام واسطه‌ها را کنار بزند و بالاخره به مردم اجازه دهد کنترل واقعی دارایی‌هایشان را در اختیار بگیرند.
اما امروز هزاران رمزارز و توکن دیگر به وجود آمده‌اند که هرکدام اهداف متفاوتی دارند. بانک‌های مرکزی هم در این بین بیکار ننشسته‌اند و رمزارزهای ملی را معرفی کرده‌اند.
در این ترجمه از آی‌آر بلاک‌چین با ذکر چند نمونه به بررسی مزایا و معایب ارزهای دیجیتال منتشرشده توسط بانک‌های مرکزی (CBDC) کشورها می‌پردازیم.
قبلاً از اینکه از مزایا و معایب این‌گونه از رمزارزها بگوییم ابتدا به‌طور خلاصه دو نمونه آن در تایلند و ونزوئلا را معرفی می‌کنیم.
بانک تایلند و آزمایش ارز دیجیتال
در آگوست ۲۰۱۸ بانک تایلند از اجرای یک برنامه آزمایشی برای بررسی قابلیت‌های یک رمزارز ملی برای سیستم مالی این کشور خبر داد.
بر اساس اعلام بانک، هدف از این پروژه افزایش آمادگی بخش فناوری‌های مالی در این کشور برای پذیرش فناورهای جدیدتر است که می‌تواند کارایی امور اجرایی را افزایش دهد.
برای عرضه ارز دیجیتال بانک تایلند که نقش رمزارز ملی این کشور را ایفا خواهد کرد از پلتفرم Corda استفاده خواهد شد.
برای تکمیل این پروژه ائتلاف زنجیره‌بلوکی R3، بانک HSBC و چندین بانک دیگر در تایلند هم کمک خواهند کرد.
پترو: نفت دیجیتال ونزوئلا
اما بانک مرکزی تایلند تنها موسسه‌ای نیست که رمزارز ملی راه‌اندازی کرده است. ونزوئلا تحت رهبری نیکولاس مادورو هم از ابتدای سال جاری میلادی با ایجاد پترو یکی دیگر از کشورهایی است که می‌خواهد در این مسیر نقش‌آفرینی کند.
اگرچه خیلی‌ها رمزارز ملی پترو را یک کلاه‌برداری و یک پروژه شکست‌خورده می‌دانند اما مادورو و بانک مرکزی این کشور اصرار دارند که این رمزارز می‌تواند نسخه رهایی آن‌ها از بحران اقتصادی فعلی باشد.
در حال حاضر هر پترو ونزوئلا با پشتوانه نفت این کشور و به قیمت ۶۰ دلار عرضه می‌شود و دولت ونزوئلا قصد دارد با بازار سازی و ایجاد خدمات جانبی مبتنی بر این رمزارز ملی نرخ پذیرش آن را بیشتر کند.
در کنار این دو کشور، هنگ‌کنگ، سنگاپور، سوئد، انگلیس، کانادا و ایران از دیگر کشورهایی هستند که طرح‌هایی برای ایجاد رمزارز ملی توسط بانک‌های مرکزی خودشان را معرفی کرده‌اند.
مزایا رمزارز ملی منتشرشده توسط بانک‌های مرکزی
به هر حال چنین ایده‌ای برای طرفداران بیت‌کوین، خوره‌های رمزنگاری و معتقدان راسخ به عدم تمرکز در سیستم‌ها وحشتناک است. ولی بانک‌های مرکزی فکر می‌کنند مزیت‌هایی در توسعه رمزارز ملی وجود دارد.
تسریع در رشد اقتصاد
پژوهشی که توسط بانک کانادا انجام‌شده نشان داد که انتشار ارزهای دیجیتال توسط بانک مرکزی این کشور می‌تواند تا ۰/۶۴ تابع مصرف (Consumption) در این کشور را افزایش دهد. این مقدار برای آمریکا در صورت راه‌اندازی یک رمزارز ملی مشابه می‌تواند به ۱/۶ درصد هم برسد.
به‌علاوه محمد داوودالحسینی به‌عنوان اقتصاددان شاغل در بانک کانادا معتقد است:
معرفی ارزهای دیجیتال منتشرشده توسط بانک‌های مرکزی به شرطی که پیاده‌سازی آن‌ها چندان هزینه‌بر نباشد می‌تواند باعث بهبود رفاه اقتصادی در این کشور باشد.
سیاست‌های مالی کارآمدتر
برخی متخصصان معتقدند بانک‌های مرکزی در اقتصادی که بر پایه رمزارزهای ملی بناشده باشند بهتر می‌توانند سیاست‌های پولی را مدیریت کنند.
در واقع وجود همزمان رمزارز ملی در کنار ارز رایج ممکن است بیشتر منجر به کاهش رفاه اقتصادی شود اما اگر ارز رایج از این چرخه حذف شود، احتمالاً رفاه اقتصادی بدون موانع کمتر رشد می‌کند.
در کنار این فرضیه قابلیت‌های بلاک‌چین از جمله رهگیری و شفافیت تراکنش‌ها باعث می‌شود تا بانک‌های مرکزی بتوانند خیلی راحت‌تر از گذشته انواع سیاست‌های مالی را اجرا کنند.
توزیع و دسترسی آسان‌تر
بانک مرکزی نیوزلند گزارشی با عنوان مزایا و معایب انتشار یک ارز دیجیتال توسط بانک‌های مرکزی را منتشر کرده است که در آن ارز دیجیتال ابزار آسان‌تر، قابل دسترس‌تر و امن‌تری برای استفاده شناخته‌شده و می‌تواند در زمان‌هایی که دولت‌ها سیاست‌هایی مثل تنزل ارزش پول نسبت به قیمت قانونی آن را اجرا می‌کنند راحت‌تر به پول نقد تبدیل شود.
کارمزدهای کمتر برای تراکنش‌ها
این گزارش همچنین نشان داده که یک ارز دیجیتال حاکمیتی به‌احتمال زیاد هزینه کارمزد کمتری را به کاربران تحمیل می‌کند به‌علاوه اینکه همان‌طور که قبلاً اشاره شد اجرای سیاست‌های پولی بر روی رمزارزهای ملی خیلی راحت‌تر است.
کاهش وابستگی به دلار
توسعه رمزارز ملی زیر نظر بانک مرکزی می‌تواند برای کشورهایی که وابسته به قدرت و ارزش دلار برای معاملات اقتصادی خودشان هستند هم مؤثر باشد.
مثلاً ونزوئلا یکی از همین کشورهای نفتی است که مورد تحریم آمریکا قرارگرفته و قرار است رمزارز ملی پترو وابستگی اقتصاد این کشور به دلار را کاهش دهد.
دور زدن تحریم‌ها
اگرچه اما و اگرهای زیادی پیرامون این کاربرد ارزهای دیجیتال تحت نظارت بانک مرکزی وجود دارد ولی با این حال برخی دولت‌های تحت تحریم آمریکا می‌خواهند با استفاده از رمزارزهای ملی تحریم را دور بزنند.
سهیل نیکزاد، پژوهشگر در حوزه رمزارزها و فناوری زنجیره‌بلوک در این باره معتقد است استفاده از رمزارزها برای دور زدن تحریم فقط در صورت برآورده شدن چندین پیش‌شرط می‌تواند عملی باشد. وی درباره مورد خاص ایران فکر می‌کند بهترین اقدام دولت برای استفاده از رمزارزها در دور زدن تحریم این است که شرایط تجارت آسوده با آن‌ها را برای ایرانیان فراهم کند.
معایب رمزارز ملی منتشرشده توسط بانک‌های مرکزی
هزینه‌های راه‌اندازی
احتمالاً بزرگ‌ترین مانع بر سر انتشار ارز دیجیتال توسط بانک‌های مرکزی هزینه ایجاد و نگهداری آن باشد.
به هر حال توسعه یک شبکه زنجیره‌بلوک از صفر تا صد، صدور توکن و کوین و بعد بازارسازی و ترغیب کشورهای دیگر برای استفاده از یک رمزارز ملی نیازمند هزینه‌های بسیاری است.
مقیاس‌پذیری زنجیره‌بلوک
یکی دیگر از مسائل، عدم انعطاف‌پذیری زنجیره‌بلوک است. همین‌الان هیچ شبکه زنجیره‌بلوکی نمی‌تواند در قدرت پردازش تراکنش‌ها با توان شبکه پرداخت ویزا مقابله کند.
هرچند پروژه‌هایی مثل EOS ادعا می‌کنند که می‌توانند این محدودیت را رفع کنند اما برای بانک‌های مرکزی که تصمیم دارند رمزارز ملی را منتشر کنند هنوز راه‌حل مؤثری برای مقیاس‌پذیری شبکه‌های زنجیره‌بلوکی وجود ندارد.
این در حالی است که شبکه رمزارز ملی یک کشور باید توان پردازش بسیار بالایی داشته باشد تا جوابگوی پردازش‌های مثلاً ۸۰ میلیون کاربر باشد.
پتانسیل کاهش حریم خصوصی شهروندان
اگر بانک مرکزی یک کشور تصمیم بگیرد رمزارز ملی را بر روی یک شبکه بلاک‌چین خصوصی منتشر کند حریم خصوصی افراد آن کشور در معاملات به خطر می‌افتد.
به‌عبارت‌دیگر بانک مرکزی در شبکه بلاک‌چین خصوصی می‌تواند هر بار عملیات خرید را به تراکنش مختص آن ارتباط دهد.
به هر حال خیلی از فعالان اجتماعی و مدافعان حقوق بشر فکر می‌کنند رمزارزهای ملی منتشرشده توسط بانک‌های مرکزی می‌توانند ابزاری برای سرکوب بیشتر مردم توسط حکومت‌های دیکتاتوری باشند.
جمع‌بندی
بیت‌کوین به‌عنوان یک رمزارز اصلاً باهدف حذف واسطه‌هایی مثل بانک و مؤسسات مالی از جریان مراودات مالی طراحی شد.
اما امروز و بعد از گذشت ۹ سال از اختراع ناکاموتو، بانک‌های مرکزی می‌خواهند با انتشار رمزارزهای ملی از این قافله عقب نمانند. اما رمزارزهای ملی همان‌قدر که برای دولت‌ها خوب هستند لزوماً برای شهروندان کشورها مفید نیستد.
این فقط گذر زمان است که می‌تواند نشان دهد آیا رمزارزهای ملی به موفقیت می‌رسند و توسط همه پذیرفته می‌شوند یا اینکه بانک‌های مرکزی برای همیشه جایگاه حاکمیتی خودشان را از دست خواهند داد.
