یک قرارداد هوشمند، برنامه رایانه ای خودکار است که در صورت پیش آمدن شرایط خاصی اجرا می‌شود. این برنامه ها به خاطر بستر بلاک چینی اش به دوراز دستکاری، اختلال و دخالت واسطه ها اجرا می‌شوند.
قراردادهای هوشمند امکان تراکنش های امن بین طرفین یک معامله بدون نیاز به شناخت همدیگر را فراهم می‌کند
همچنین به آنها اطمینان می‌دهند که می‌توانند بدون دغدغه های مرسوم وارد دنیای تجارت شوند.
این قرارداد هوشمند چقدر هوشمند است؟
ممکن است فکر کنید قراردادهای هوشمند مفهوم خیلی جدیدی هستند اما نه. نیک زابو، دانشمند آمریکایی علوم کامپیوتر که خیلی ها فکر می‌کنند بیت کوین را هم خودش اختراع کرده، اولین بار در سال ۱۹۹۴ از مفهومی‌با نام قراردادهای هوشمند صحبت کرد.
زابو قراردادهای هوشمند را به عنوان پروتکل تراکنش های رایانه ای معرفی می‌کند که می توانند شرایط و ضوابط یک قرارداد را به طور خودکار اجرا کنند. این ایده که برای دهه ۹۰ بیش از حد آرمان گرایانه بود اکنون به یکی از ویژگی های جذاب بلاکچین تبدیل شده است.
به بیان فنی تر قراردادهای هوشمند از همان قضیه اگر «الف اتفاق بیفتد آنگاه ب اتفاق می‌افتد» پیروی می‌کنند و باعث می‌شوند تا افراد بتوانند کنترل مراودات مالی خودشان را از کارگزارها و واسطه ها پس بگیرند ضمن اینکه به سوابق این مراودات به صورت روشن و شفاف دسترسی دارند.
البته ممکن است این اصطلاح تا حدی گمراه کننده به نظر برسد اما قراردادهای هوشمند مثل قراردادهای سنتی نیستند که فقط شرایط و ضوابط را بیان کنند بلکه طرفین را مجبور می‌کنند تا این شرایط را اجرا کنند.
در حال حاضر اتریوم شناخته شده ترین پلتفرم بلاک چینی برای طراحی، اجرا و مدیریت قراردادهای هوشمند است. هر چند رقبایی مثل نئو، ای او اس، لیسک و … هر کدام ادعا می‌کنند که امکانات بهتری برای میزبانی از قراردادهای هوشمند دارند.
در اتریوم بعد از اینکه فرایند کدنویسی یک قرارداد هوشمند کامل شد، ماشین مجازی اتریوم (Ethereum Virtual Machine) وارد داستان می‌شود. این ماشین مجازی یک عملکرد پروپاگاندایی دارد و به محض دریافت قراردادهای هوشمند دستورات آنها را به سایر گره های حاضر در شبکه ارسال می‌کند.
گره ها بعد از اطمینان از حصول شرایط قرارداد، بندهای مختلف قرارداد که در اینجا خط هایی از کد هستند را اجرا می‌کنند.
از قراردادهای هوشمند نه فقط در مراودات تجاری بلکه در طراحی اپلیکیشن های غیرمتمرکز هم می‌توان استفاده کرد و اصلا یکی از دلایل اصلی این همه هیاهو درباره آنها همین قابلیت است.
۵ کاربرد قراردادهای هوشمند مبتنی بر بلاک چین
تامین مالی جمعی
فرض کنید شما سایتی شبیه به کیک استارتر (Kicstarter) یا همین دونیت خودمان درست کرده اید که از قابلیت های فناوری بلاک چین در طراحی آن استفاده شده است. اگر قراردادهای هوشمند را در چنین سایت های استفاده کنید اگر میزان وجوه جمع آوری شده از افراد در زمان مقرر به میزان مورد نظر نرسیده باشد، به صورت کمک مالی هر فرد به حساب او بازگشت داده می‌شود بدون اینکه نیازی به دخالت مدیران سایت یا سایر واسطه ها باشد.
رأی گیری
هر چند برگزاری رای گیری بر روی ساختار بلاک چین اما و اگرهای بسیار دارد اما قراردادهای هوشمند در رای گیری بسیاری از فرایندهای دستی در انتخابات به شکل سنتی را حذف می‌کنند و باعث می‌شوند سطح امنیت، شفافیت، محرمانی و آزادی بهبود پیدا کند.
استارتآپ Follow My Vote این فرصت را درک کرده و از چندی پیش سرمایه گذاری زیادی برای برگزاری رأی گیری بر روی بلاک چین انجام داده است.
مدیریت هویت
اگر اهل شرکت در ICOها باشید احتمالا نام uPort را شنیده اید. این استارتآپ از قراردادهای هوشمند اتریوم برای مدیریت و محافظت از اطلاعات هویتی شما استفاده می‌کند. مثلا اگر دائما در سفر باشید می‌توانید مدارک مربوط به گذرنامه را در پلتفرم این شرکت آپلود کنید. بعدتر در هنگام عبور از مرزها تنها قسمت هایی از مدارک هویتی را به ماموران نشان می‌دهید که لازم است و آنها تنها زمانی می‌توانند مدارک شما را رویت کنند که درخواست شان به تایید شما رسیده باشد. همه اینها به علاوه حذف دسترسی غیرمجاز به داده های هویتی شما و اعمال محدودیت بر روی داده ها فقط در پرتو استفاده از قراردادهای هوشمند امکان پذیر است..
معاملات املاک و مستغلات
قراردادهای بین خریدار و فروشنده یا موجر و مستاجر همیشه محل دعوا و مرافعه بسیار بوده است. اما موسسه ای مثل Midasium Contract این موضوع را درک کرده و می‌داند که قراردادهای هوشمند می‌توانند نقطه پایانی بر این درگیری ها باشند.
در یک سناریوی فرضی اگر شخصی که برای رهن خانه از بانک وام گرفته باشد و بعدا به دلایلی نتواند آن را برگرداند، دارایی حساب او به صورت خودکار به حساب بانک منتقل می‌شود، سپس سند خانه به نام بانک ثبت می‌شود و سایر فرایندهای لازم هم در توالی یکدیگر و به صورت خودکار اتفاق می‌افتند. از همین رو نیازی به دفتر ثبت، سازمان ثبت املاک، دادگستری و … نیست.
تاخیر پرواز و قراردادهای هوشمند
تاخیر پروازها در فرودگاه یکی از عوامل اصلی نارضایتی مسافران است. آنها حداقل انتظار دارند بابت زمانی که در فرودگاه از آنها گرفته از شرکت هواپیمایی غرامت بگیرند.
اکنون به لطف قراردادهای هوشمند و فناوری بلاک چین، شرکت AXA Fizzy راهکاری را طراحی کرده که به صورت خودکار میزان تاخیر پروازها را محاسبه می‌کند و سپس معادل آن وجهی را به حساب مسافرین واریز می‌کند.
آیا می‌توانیم به قراردادهای هوشمند اعتماد کنیم؟
تا اینجا می‌توانیم بگوییم که قراردادهای هوشمند ویژگی هایی مثل اجرای خودکار، تایید خودکار، ضمانت خودکار و تغییرناپذیری را در خودشان دارند.
حذف واسطه ها از جریان قراردادها باعث کاهش هزینه ها می‌شود و قراردادهای هوشمند به خوبی این کار را انجام می‌دهند اما گاهی اوقات استفاده از خدمات واسطه ها امنیت را برای طرفین افزایش می‌دهد.
در این شرایط چگونه می‌توانیم به قراردادهای هوشمند اعتماد کنیم آن هم زمانی که کدهای آن را کس دیگری نوشته است؟ چون ساختار قراردادهای هوشمند از قواعد اگر … پس … (if-then) تبعیت می‌کنند می‌توان ورودی و خروجی را تایید کرد پس قراردادهای هوشمند قابل اعتماد هستند. با این فرایند تایید هنوز نیازمند اعتبارسنجی است و در بسیاری از موقعیت ها حضور یک داور انسانی را ایجاب می‌کند.
اما می‌توان این معضل را با طراحی وابسته قراردادهای هوشمند به یکدیگر حل کرد. یعنی قراردادهایی وجود داشته باشند که بتوانند نقش یک داور انسانی را ایفا کنند و وظیفه شان تایید عملکرد سایر قراردادها باشد.
اگرچه گروهی از متخصصان معقدند به جای ایجاد قراردادهای هوشمند اضافی می‌توان از اوراکل ها استفاده کرد. وظیفه اوراکل ها انتقال داده هایی خارج از شبکه بلاکچین به گره هایی درون شبکه است. از داده هایی که اورکل ها انتقال می‌دهند می‌توان در تایید عملکرد قراردادهای هوشمند بهره برد.
قراردادهای هوشمند، تجسم آینده
قراردادهای هوشمند همزمان با گسترش استفاده از رمز ارز ها و بلاک چین رشد بیشتری را تجربه می‌کنند.
در حال حاضر ممکن است قراردادهای هوشمند یک مفهوم نسبتا پیچیده و ناشناخته به نظر برسد که نسبت به قراردادهای سنتی قابل لمس و احساس نیست و اجرا و حتی تغییر مفاد آن در حیطه دانستنی های خیلی از انسان ها نگنجد اما فقط به آن زمان کافی بدهید تا خیلی زود ببینید که قراردادهای هوشمند حتی وارد کسب و کار خود شما هم شده اند.
