اقتصاد رفتاری به‌عنوان شاخه‌ای کمتر شناخته‌شده از اقتصاد به بررسی جنبه‌های روانی رفتارهای اقتصادی از جمله رفتار اتحادی افراد می‌پردازد و بیتکوین نیز اخیراً به یکی از موضوعات جالب برای اقتصاددان‌های رفتاری تبدیل‌شده است.
فرقی نمی‌کند که در جمع دوستان از بیتکوین، اتریوم، لایت‌کوین یا ریپل صبحت کنید، این روزها همیشه یک نفر هست که سرخوشی یا افسوسش از کاهش یا افزایش قیمت این ارزهای دیجیتال را به مسئله اصلی بحث تبدیل کند.
در این ترجمه از آی‌آر بلاک‌چین به مطلبی از استفانی بنک، اقتصاددان رفتاری می‌پردازیم که در آن علل هیجان‌های ما در بازار رمزارزها و عوارضی که می‌تواند داشته باشد بررسی‌شده است.
هرروز خوراک‌های خبری جدیدی با موضوع بیتکوین، اتریوم و سایر ارزهای دیجیتال در توییتر و تلگرام و … تولید می‌شوند و حتی در میانه موضوعات دیگر سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و … هم خودشان را به چشمان کاربران تحمیل می‌کنند.
تریدرهای موفق از سودهای کلانی که در این بازار کرده‌اند خبر می‌دهند و آن‌هایی که سرمایه‌شان را ازدست‌داده‌اند دائماً از بدشانسی گله می‌کنند.
حضور در این اتمسفر کم‌کم خوره‌ای به جان آدم می‌اندازد که یکسره به او نهیب می‌زند که چرا من تابه‌حال در بیتکوین سرمایه‌گذاری نکرده‌ام و دیدی ای دل غافل چقدر حیف شد نتوانستم پولم را دو برابر کنم!
اما این درست نیست. ما نباید تحت تأثیر توییت‌ها یا پست‌های دیگران به سرمایه‌گذاری در بازار ارزهای دیجیتال رو بیاوریم. سرمایه‌گذاری باید از یک تصمیم شخصی، درونی و بر پایه بینش عمیق شروع شود.
اما متأسفانه روندی که فعلاً دارد اتفاق می‌افتد بیشتر بر پایه یک رفتار خاص است که روانشناسان آن را رفتار متأثر از گروه و اقتصاددانان رفتار اتحادی (Herding) می‌نامند.
رفتار اتحادی یکی از اصول بنیادین روانشناسی است و هنگامی اتفاق می‌افتد که اشخاص صرفاً رفتارهای آدم‌های اطرافشان را بدون هرگونه تفکر و تصمیم‌گیری تکرار می‌کنند.
مثلاً ننوشتن جزوه سر کلاس دانشگاه به دلیل اینکه بچه‌های ترم‌های قبل هم نمی‌نوشته‌اند نمونه‌ای از رفتار اتحادی است.
شاید این رفتار در اکثر مواقع قابل جبران باشد اما در دنیای سرمایه‌گذاری و برای تریدرهایی که با ارزهای پرنوسان دیجیتال سروکار دارند می‌تواند کاملاً خطرآفرین باشد.
برگردیم به چند پاراگراف قبل. گفتیم این روزها در جمع‌های دوستانه و حتی در توییتر و تلگرام بحث‌های زیادی درباره سرمایه‌گذاری روی بیتکوین، اتریوم، لایت‌کوین، آیوتا و … مطرح می‌شود و کسانی که تاکنون بر روی این ارزها سرمایه‌گذاری نکرده‌اند تحت‌فشار روانی قرار می‌گیرند و پاسخی که ذهنشان به این فشار می‌دهد رفتار اتحادی است.
درواقع اقتصاددانان رفتاری بر این باورند که تند شدن تب سرمایه‌گذاری در رمزارزها نه از تجربه، تحقیق یا ریسک‌پذیری است بلکه صرفاً به خاطر رفتار اتحادی است. ذهن ما تصور می‌کند چون همه دارند در این بازار سرمایه‌گذاری می‌کنند، پس این یک عرف در جامعه و حتی مُد است.
ترس در کنار تأسف عامل دیگری است که در به وجود آمدن رفتار اتحادی است.
گروهی از پژوهشگران دانشگاه استنفورد در طی یک مطالعه پژوهشی به این نتیجه رسیدند که حتی تریدرهای خبره هم ممکن است قربانی رفتار اتحادی شوند. این مطالعه که در سال ۲۰۰۷ انجام‌شده نشان می‌دهد که تریدرهای حرفه‌ای حتی با اینکه می‌دانند قیمت یک ارز دیجیتال یا هر نوع دارایی بیش‌ازحد زیاد است و امکان حبابی بودن آن وجود دارد بازهم به خاطر ترس از دور ماندن از عرف جامعه تریدرها بر روی آن سرمایه‌گذاری می‌کنند.
یافته‌های این پژوهش همچنین بیانگر این است که در هنگام سرمایه‌گذاری بزرگ‌ترین ترس ما، از دست دادن سرمایه نیست بلکه داشتن عملکرد بد در جلوی سایر تریدرها است.
به‌عبارت‌دیگر از فقیر شدن نمی‌ترسیم درحالی‌که باید بترسیم و از فقیر شدن و اینکه دیگران پولدار بمانند می‌ترسیم درحالی‌که نباید بترسیم. البته این حالت‌ها نسبت به افراد مختلف درجات مختلفی هم دارند.
اما رفتار اتحادی از جای دیگری هم تقویت می‌شود. اکثر افراد دوست دارند برای باورهایشان شواهد مثبتی را ارائه دهند برای همین همیشه اخبار منفی را نادیده می‌گیرند و حتی گاهی اوقات خودشان خبرهای مثبت را در اثبات ادعایشان می‌سازند.
در فضای سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال، تریدرها در زمان بروز رفتار اتحادی به نوسانات قیمت، طرح‌های کلاه‌برداری، آسیب‌پذیری امنیتی و انبوهی از سایر شرایط که باید در مورد یک رمزارز بخوانند یا بدانند توجه نمی‌کنند و فقط اخبار مثبت را جدی می‌گیرند و بر پایه آن سرمایه‌گذاری می‌کنند.
از این خوش‌بینی که بگذریم یکی از خطاهای ذهن این است که بعد از چند بار مشاهده تکرار یک رویداد در یک پدیده، فکر می‌کند که این الگو است و حتماً در آینده نیز اتفاق می‌افتد درحالی‌که این درست نیست.
تحقیقات دانشگاه دوک نشان می‌دهد که تعداد مشاهده یک رویداد اگر ۲ بار باشد به‌اندازه‌ای است که می‌تواند بر روی قدرت پیش‌بینی افراد به‌صورت کاذب تأثیر بگذارد.
اگر قیمت بیتکوین برای چند هفته افزایش پیدا کند یا اگر مثلاً قیمت اتریوم برای چند هفته متوالی کاهش پیدا کند ممکن است یک پیش‌بینی غلط در ذهن شکل بگیرد که این روند تا مدت خیلی زیادی ادامه خواهد داشت و این فقط منحصر به تریدرهای آماتور نیست بلکه شامل حرفه‌ای‌ها هم می‌شود.
اگر این خطای ذهنی ادامه پیدا کند، رفتار اتحادی را وارد فاز خطرناک‌تری می‌کند که اصطلاحاً به آن اعتمادبه‌نفس کاذب می‌گوییم.
اعتمادبه‌نفس کاذب در تریدرها وقتی اتفاق می‌افتد که باور ضمنی آن‌ها به پیش‌بینی‌شان بسیار قوی‌تر از حقایقی است که در دنیای واقعی درباره ارزهای دیجیتال وجود دارد.
آن‌ها طوری باقدرت و اطمینان صبحت می‌کنند که انگار نسبت به افزایش یا کاهش یک ارز دیجیتال به آن‌ها وحی‌شده است!
نتایج یک مطالعه تحقیقاتی توسط جیمز مانتیر در سال ۲۰۰۶ نیز همین یافته را تأیید می‌کند وقتی‌که از ۳۰۰ مدیر صندوق‌های مالی پرسیده‌اند که عملکردشان را چگونه ارزیابی می‌کنند، ۷۴ درصد پاسخ داده‌اند که عملکردشان را بالاتر از میانگین می‌دانند و ۲۶ درصد باقیمانده هم خودشان را در سطح میانگین دانسته‌اند.
این نتیجه غیرطبیعی است چون بررسی نتایج واقعی فعالیت‌های اقتصادی آن‌ها نشان داد که تنها توهمی از دانش و کنترل بر روی بازارهای سهام را داشته‌اند. بنابراین اگر از دهان بعضی از افراد بشنوید که سرمایه‌گذاری بر روی کوین X قطعاً سودآور است یا هرگز امکان ضرر ندارد باید بدانید که آن‌ها نه‌تنها شما بلکه دارند خودشان را هم فریب می‌دهند.
امیدواریم با این نوشته شمارا به‌اندازه کافی آگاه کرده باشیم که در هنگام ورود به بازار رمزارزها به دام رفتار اتحادی و همدستانش گرفتار نشوید. اگر در حلقه دوستان قرار گرفتید یا در حال خواندن توییت‌ها و پست‌هایی بودید که همگی از داستان سرمایه‌گذاری و کسب سود کلان از بیتکوین، اتریوم، لایت‌کوین، ریپل و … می‌گفتند تحت تأثیر فشار قرار نگیرید، نترسید، اعتمادبه‌نفس کاذب نداشته باشید و بیش‌ازحد مثبت نگر نباشید.
